I. VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN
Xã Tiên Châu nằm về phía tây huyện Tiên Phước, cách trung tâm huyện 3 km; phía đông giáp xã Tiên Mỹ và thị trấn Tiên Kỳ, phía tây giáp huyện Hiệp Đức, phía nam giáp xã Tiên Ngọc và xã Tiên Cảnh, phía bắc giáp xã Tiên Hà và xã Tiên Cẩm. Dân số hiện nay khoảng 5112 người, 1205 hộ, được chia thành 05 thôn, 43 tổ đoàn kết.
Diện tích đất tự nhiên 4.101,89 ha, trong đó: đất sản xuất nông nghiệp:1.157,53 ha, đất lâm nghiệp:2.747,94 ha, đất chuyên dùng: 60,75 ha, đất ở: 39,31 ha.
Xã Tiên Châu có địa hình dạng đồi núi trung du, diện tích đồi núi chiếm trên 80% diện tích tự nhiên. Địa hình bị chia cắt do nhiều sông suối. Sông Tiên chảy qua chia địa bàn xã thành hai khu vực, phía đông sông Tiên cao độ mặt đất giảm dần từ bắc xuống nam, phía tây sông Tiên cao độ mặt đất giảm dần từ tây sang đông. Điểm cao nhất có cao độ 500 m, vùng thấp có cao độ biến đổi trong phạm vi từ 40 m đến 80 m. Dân cư và đất trồng trọt phân bố chủ yếu tại thung lũng núi nằm ở phía Nam xã.
Về khí hậu, xã Tiên Châu nằm trong vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa mang đặc trưng của khí hậu miền núi Quảng Nam, nắng nóng kéo dài và mưa tập trung theo mùa. Nhiệt độ trung bình năm là 24,50C, lượng mưa phân bổ không đòng đều, bình quân trong năm là 2.490 mm; lượng bốc hơi bình quân 852mm/năm; độ ẩm không khí trung bình tháng là 88%; có hai hướng gió chính là gió mùa đông bắc hoạt động từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau và gió mùa tây nam hoạt động từ tháng 7 đến thàng 8 hàng năm.
Đất đai Tiên Châu có nhiều loại đất khác nhau. Vùng đất đồi núi với đất đai chủ yếu là đất sườn tích, chiều dày tầng đất mặt biến đổi trong khoảng 0,5m đến 2m, đất đỏ vàng và đất vàng phát triển trên nền đá phiến sét, thích hợp cho các loại cây lâm nghiệp và cây ăn quả. Vùng đất thung lũng suối chủ yếu là đất bồi tích sông suối, đã được cải tạo thành đất canh tác nông nghiệp, chiều dày tầng đất canh tác dày 0,2m đến 0,4m, loại đất chủ yếu là đất thịt pha sét, có một số ít diện tích ven sông suối là đất cát pha; loại đất này thích hợp cho canh tác lúa nước và rau màu. Phần lớn đất tại các khu dân cư nông thôn là đất đồi núi, phong hóa trên nền đá gốc, nền đất có độ chặt lớn, có khả năng chịu tải tốt, thích hợp cho việc xây dựng các công trình; tuy nhiên, tại vùng thung lũng suối nền đất là đất bồi tích có khả năng chịu tải thấp, cần phải gia cố nền khi xây dựng công trình trong vùng này.
Xã Tiên Châu có nguồn nước cơ bản bảo đảm nhu cầu sinh hoạt và hoạt động sản xuất của nhân dân. Mạng lưới sông suối trên địa bàn xã khá phong phú, các sông suối chính chảy qua địa bàn xã bao gồm:
Sông Tiên đây là sông chính của huyện Tiên Phước, tổng chiều dài khoảng 43km; đoạn sông chảy qua xã có chiều dài khoảng 6 km, mặt cắt sông rộng bình quân 100 m, cao độ đáy sông 32m đến 33m, mực nước lũ bình quân khoảng 42 m, mực nước sông mùa kiệt khoảng 33m đến 33,5m, trữ lượng nguồn nước tương đối dồi dào nhưng chưa được khai thác và sử dụng.
Suối Cò Vày bắt nguồn từ dãy núi phía Tây Bắc xã Tiên Phong chảy qua Tiên Mỹ về Tiên Châu và nhập lưu với Sông Tiên tại cửa suối Cò Vày, đoạn suối chảy qua xã dài khoảng 5km, mực nước suối thấp nên khó khai thác và sử dụng cho nông nghiệp. Suối Trảy là một chi lưu của nó có thung lũng suối rộng khoảng 30 ha, có tiềm năng để xây dựng một hồ chứa nước để cung cấp nước cho các nhu cầu sử dụng của xã.
Suối Ồ bắt nguồn từ dãy núi phía Tây của xã ở khu vực Thanh Sơn, chảy qua thôn Thanh Khê về thôn Thanh Bôi và nhập lưu với Sông Tiên; diện tích lưu vực khoảng 13 km2. Suối Ồ chỷ qua khu vực rừng núi, có độ dốc lớn tạo nên một số thác nước lớn, có cảnh quan kỳ thú: Ổ Diều, thác Ồ, Vực Bàn, hang ông Hợm ..., trong đó đẹp vầ nổi tiếng nhất là thác Ồ.
Trên địa bàn xã hiện có 2 mỏ vàng đang được khai thác, diện tích khoảng 15 ha phân bố tại địa phận thôn Hội Lâm.
II. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH
Xã Tiên Châu có lịch sử phát triển lâu đời, gắn liền với sự phát triển của huyện nhà.Trước cách mạng tháng Tám năm 1945, địa bàn Tiên Châu bao gồm 5 xã nhỏ: Hội An, Hội Lâm, Thanh Bôi, Đông Bình, Na Sơn. Sau cách mạng tháng Tám, chính quyền cách mạng quyết định giảm cấp chính quyền tổng và tiến hành hợp xã lần thứ nhất, thời điểm này địa bàn Tiên Châu có 04 xã nhỏ là Hội An, Hội Lâm, Tiên Lâm, Tú Hòa. Cuối năm 1947, theo chủ trương của Trung ương, huyện tiến hành hợp xã lần thứ hai, thời điểm này 04 xã nhỏ trên được nhập lại thành một xã lấy tên là xã Tiên Châu gồm có 04 thôn là Hội An, Hội Lâm, Thanh Bôi, Đông Bình.
Năm 1958, chính quyền Việt Nam cộng hòa điều chỉnh địa giới hành chính, xã Tiên Châu xã Phước Hòa và chia thành 05 thôn gọi thứ tự từ thôn 1 đến thôn 5.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, ta khôi phục lại các các xã trong kháng chiến chống Pháp, xã Phước Hòa được lấy lại tên là xã Tiên Châu là một trong 15 đơn vị hành chính của huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng, gồm 5 thôn thứ tự từ thôn 1 đến thôn 5. Ngày 01/01/1997, tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng được tách thành hai đơn vị hành chính là tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng, xã Tiên Châu, huyện Tiên Phước thuộc tỉnh Quảng Nam. Năm 2005, theo chủ trương của cấp trên, xã tiến hành đổi tên gọi các thôn, thôn 1 khôi phục lại tên cũ là thôn Hội Lâm, thôn 2 khôi phục lại thôn cũ là thôn Hội An, thôn 3 khôi phục lại thôn cũ là thôn Thanh Bôi, thôn 4 khôi phục lại thôn cũ là thôn Thanh Khê, thôn 5 khôi phục lại thôn cũ là thôn Thanh Tân.
III. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
Xác định phát triển kinh tế là trọng tâm, Đảng uỷ - UBND xã đã lãnh đạo vận động nhân dân phát triển kinh tế. Trong đó, nâng cao nhận thức, vai trò trách nhiệm của cán bộ, đảng viên trong lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo Quốc phòng, an ninh. Đặc biệt là lãnh đạo thực hiện phong trào "xã Tiên Châu chung sức xây dựng nông thôn mới" đạt nhiều kết quả quan trọng, từng bước giảm nghèo, nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống của người dân và làm đổi thay bộ mặt nông thôn. Cán bộ công chức luôn quán triệt lấy tinh thần phục vụ nhân dân là trên hết, thực hiện tốt công tác cải cách hành chính, giải quyết các thủ tục hành chính của nhân dân kịp thời, tạo niền tin trong nhân dân đối với công tác thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương.
Bằng nhiều chủ trương và giải pháp đồng bộ, xã Tiên Châu đã tập trung chỉ đạo phát triển kinh tế theo hướng bền vững, phát huy tiềm năng và lợi thế sẵn có, kinh tế vườn được nhân dân đầu tư thâm canh, cải tạo vườn, trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao, dần dần trở thành hàng hóa như cây bòn bon, măng cụt, quế,..nhiều hộ đã mạnh dạn đầu tư và phát triển mở rộng diện tích vườn, trồng mới 17,2ha lòn bon nâng diện tích hiện có đến nay là 125ha; nhiều mô hình kinh tế vườn có hiệu quả, hiện nay xã tiếp tục thực hiện chủ trương khôi phục lại thương hiệu tiêu Tiên Phước, xã đã hỗ trợ kỷ thuật và hướng dẫn nhân trồng lại tiêu truyền thống, nhiều hộ mạnh dạn đăng ký trồng, đến nay toàn xã trồng mới 4,5 ha nâng diện tích tiêu hiện có đến nay là 9,5 ha, trong đó có 23 mô hình trên 100 choái và 01 mô hình 500 chóai; trồng mới cây măng cụt được 460 cây (tương ứng 2,8 ha), nâng tổng diện tích cây măng cụt toàn xã lên hiện nay là 04 ha; trồng mới nhóm cây dó, chuối, quế, cau: 4,15 ha… Nâng giá trị sản lượng hàng hóa KTV năm 2012 từ 5,6 tỷ đồng đến cuối năm 2016 ước đạt 8,3 tỷ đồng theo giá thực tế, chiếm 25% so với tổng giá trị sản xuất nông lâm nghiệp hiện nay.
Bằng việc vận dụng cụ thể hoá các cơ chế khuyến khích sản xuất kinh doanh đã thu hút các thành phần kinh tế đầu tư phát triển mở rộng các ngành nghề Tiểu thủ công nghiệp, Thương mại, Dịch vụ, các loại hình sản xuất đồ mộc, chế biến gỗ, xay xát, buôn bán được mở rộng đưa giá trị sản xuất Tiểu thủ công nghiệp của xã tăng bình quân mỗi năm từ 15 -25%.
Bộ mặt nông thôn xã Tiên Châu dần được thay đổi,hệ thống cơ sở hạ tầng được đầu tư xây dựng, tạo tiền đề và tăng năng lực thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội. Xã đã đầu tư xây dựng 10,5 km đường bê tông hóa giao thông nông thôn, tuyến đường liên xã Tiên Châu - Tiên Hà được thâm nhập nhựa, xây dựng mới 02 cây cầu vững chải là cầu Suối Ồ, cầu Cửa Suối; kiên cố hóa 7,67km kênh mương; 5/5 có điện lưới quốc gia đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, sản xuất của 100% hộ nhân dân; xây dựng Nghĩa trang nhân dân xã với diện tích 5.6ha, …
Bên cạnh việc hoàn thành vượt mức các chỉ tiêu kinh tế thì văn hóa - xã hội cũng như giáo dục đều gặt hái được nhiều thành quả đáng khích lệ. Kinh tế phát triển tạo tiền đề vững chắc cho các hoạt động giáo dục, văn hoá, thể dục thể thao phát triển toàn diện. Sự nghiệp Giáo dục được đầu tư phát triển, hiện nay xã có 01 trường Mầm non, 01 trường Tiểu học, 01 trường THCS; công tác dạy và học không ngừng được nâng lên cả chiều rộng lẫn chiều sâu, tiểu biểu trường Tiểu học đạt chuẩn quốc gia cấp độ 1. Công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân được chú trọng. Sự nghiệp văn hoá, thể thao nhất là thực hiện cuộc vận động toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá đạt kết quả thiết thực góp phần tích cực phát triển kinh tế - xã hội, thúc đẩy các phong trào, hoạt động xã hội, xây dựng đời sống văn hoá tiên tiến, đến nay 5/5 thôn đạt thôn văn hóa. Phong trào đền ơn đáp nghĩa, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho người có công với nước, công tác xoá đói giảm nghèo được các cấp, các ngành và toàn xã hội quan tâm. Đời sống nhân dân ngày càng khá giả, hiện nay hộ nghèo toàn xã còn 11,95%, 86,93% gia đình có nhà ở kiên cố, 99% số hộ có phương tiện nghe nhìn.
Hiện nay xã đang tập trung xây dựng xã nông thôn mới, đến nay đã đạt 11/19 tiêu chí: tiêu chí qui hoạch (tiêu chí 1), tiêu chí điện (tiêu chí 4), tiêu chí bưu điện (tiêu chí 8), tiêu chí nhà ở dân cư (tiêu chí 9), tiêu chí tỷ lệ lao động có việc làm thường xuyên (tiêu chí 12), tiêu chí hình thức tổ chức sản xuất (tiêu chí 13), tiêu chí giáo dục (tiêu chí 14), tiêu chí Y tế (tiêu chí 15), tiêu chí môi trường (tiêu chí 17), tiêu chí hệ thống tổ chức chính trị xã hội vững mạnh (tiêu chí 18), tiêu chí an ninh trật tự xã hội (tiêu chí 19). Phấn đấu năm 2019 xã đạt xã nông thôn mới